علائم مسمومیت غذایی چیست؟ درمان+پیشگیری

مسمومیت‌های غذایی از بیماری‌های شایعی هستند که در اثر سهل انگاری در رعایت بهداشت و آلودگی مواد غذایی رخ می‌دهند. علائم مسمومیت غذایی در هر فرد متفاوت بوده و به میکروبی که وارد بدن شما شده بستگی دارد و بر این اساس ممکن است خفیف یا بسیار شدید باشد. بعد از مصرف آب یا غذای آلوده، این علائم خود را طی چند ساعت تا چند روز نشان می‌دهند. ما در این مقاله قصد داریم شما را با علائم مسمومیت غذایی و راه‌های درمان و پیشگیری از آن آشنا کنیم.⁽¹⁾

مسمومیت غذایی چیست؟

مسمومیت غذایی (اصطلاحا بیماری ناشی از غذا یا غذازاد) زمانی رخ می‌دهد که شما غذای آلوده می‌خورید. منظور از آلودگی،  یعنی غذا با باکتری، قارچ یا انگلی بیماریزا یا سموم میکروبی آلوده شده است. اکثر افراد خود به خود بهبود می‌یابند، اما برخی از افراد شدیدا بیمار می‌شوند. افرادی که باردار هستند، کودکان، سالمندان (بالای ۶۵ سال) و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر در معرض خطر هستند.

وقتی چیز آلوده ای می‌خورید، بدن شما برای پاکسازی سموم واکنش نشان می‌دهد. این واکنش ممکن است با علائمی مانند اسهال، استفراغ و تب همراه باشد. این علائم ناراحت کننده ناشی از مسمومیت غذایی روش دفاعی بدن شما برای بازگشت به سلامت است.

تفاوت مسمومیت غذایی با آنفلوانزای معده چیست؟

مسمومیت غذایی و آنفلوانزای معده هر دو عفونت گوارشی هستند. هر دوی آنها باعث گاستروانتریت )التهاب معده و روده کوچک) می شوند. گاستروانتریت علامتی است که نشان می‌دهد سیستم ایمنی بدن شما برای از بین بردن عفونت فعال شده است.

بسیاری از عفونت‌های ویروسی، باکتریایی و سایر عفونت‌های مشابه می‌توانند باعث مسمومیت غذایی یا آنفلوانزای معده شوند و در نتیجه می توانند علائم مشابهی داشته باشند.

تنها تفاوت بین این دو نحوه ابتلا به این نوع بیماری می‌باشد. مسمومیت از طریق ورود غذای ناسالم به معده رخ می دهد ولی آنفلوانزای معده ممکن است از روش های دیگری اتفاق بیفتد.

آنفلوآنزای معده، بر خلاف نامش، ارتباطی به ویروس آنفلوآنزا نداشته و به وسیله سایر ویروس ها مانند نوروویروس و روتاویروس ایجاد می شود.

چه کسانی بیشتر از بقیه در خطر ابتلا به مسمومیت غذایی هستند؟

عوامل مختلفی بر میزان مقاومت بدن شما در برابر عفونت ها موثرند و می توانند باعث کاهش قدرت دفاعی بدن شوند. برخی از این عوامل عبارتند از:

• سن (کودکان زیر 5 سال و سالمندان بالای 65 سال بیشتر مستعد ابتلا هستند)
• بارداری
• بیماری های مزمن (مانند سرطان، بیماری های نقص ایمنی و خودایمنی)

داروها (کورتیکواستروئیدها و داروهای سرکوب کننده ایمنی)

چه نوع آلاینده هایی باعث مسمومیت غذایی می شوند؟

غذا و آب ممکن است توسط عوامل زیر مسموم شوند:

• باکتری ها
• ویروس ها
• انگل ها
• قارچ ها
• سموم
• مواد شیمیایی

بیش از۲۵۰  نوع مسمومیت غذایی وجود دارد. برخی از شایع ترین آنها عبارتند از:

مسمومیت با تخم مرغ (باکتری سالمونلا)

تخم مرغ خام و مرغ نیم پز از رایج ترین علل مسمومیت با سالمونلا هستند. مسمومیت همچنین می تواند از گوشت گاو، گوشت خوک، سبزیجات و غذاهای فرآوری شده حاوی این موارد رخ دهد. سالمونلا از شایع ترین عوامل باکتریایی مسمومیت غذایی در جهان است و عامل بیشترین تعداد بستری شدن در بیمارستان و مرگ و میر ناشی از مسمومیت غذایی است.

باکتری ای کولای

معمولاً در گوشت نیم پز و سبزیجات خام یافت می شود، باکتری E.coli سمی تولید می کند که روده باریک شما را تحریک می کند. شیگاتوکسین عاملیست که باعث بیماری های ناشی از غذا می شود.

باکتری لیستریا

باکتری های موجود در پنیرهای موزارلا، گوشت های اغذیه فروشی، هات داگ و جوانه های خام می توانند باعث عفونتی به نام لیستریوز شوند که به ویژه برای زنان باردار خطرناک است.

نوروویروس

شما می توانید با خوردن صدف نیم پز، سبزیجات برگدار، میوه های تازه یا با مصرف غذایی که فرد بیمار تهیه کرده است، به نوروویروس مبتلا شوید. این ویروس بیشتر با آنفولانزای معده مرتبط است.

ویروس هپاتیت A

این ویروس می تواند از طریق برخی غذا های دریایی مانند صدف ، فرآورده های تازه دریایی، یا آب و یخ آلوده به مدفوع، پخش شود. این ویروس عامل عفونت مزمن مانند سایر ویروس های هپاتیت نیست، اما می تواند کبد شما را تحت تاثیر قرار دهد.

باکتری استافیلوکوکوس آرئوس:

عفونت استافیلوکوکی زمانی رخ می دهد که افراد باکتری استافیلوکوک را از دست خود به غذا منتقل می کنند. غذاهایی که اغلب آلوده هستند عبارتند از: گوشت، مرغ، شیر و فراورده های لبنی، سالادها و ساندویچ. این باکتری می تواند بسیاری از قسمت های بدن شما را تحت تاثیر قرار دهد.

کمپیلوباکتر

این عفونت باکتریایی شایع که ناراحتی شدید گوارشی ایجاد می کند می تواند برای هفته ها باقی بماند. معمولاً، ماکیان، گوشت یا تخم مرغ نیم پز، گوشت های فرآوری شده، سبزیجات آلوده و شیر خام یا منابع آب در انتقال این باکتری موثر هستند. این بیماری می تواند باعث اسهال خونی شود ولی به ندرت کشنده است. باکتری شیگلا: شیگلا معمولاً در سبزیجات نپخته، صدف‌ها و سالادهای حاوی خامه یا سس مایونز (تن، سیب‌زمینی، ماکارونی، مرغ) یافت می‌شود. این عامل می تواند باعث ایجاد اسهال خونی یا موکوسی شود، به همین دلیل است که این عفونت گاهی اوقات اسهال خونی باسیلی نامیده می شود.

آیا مسمومیت غذایی واگیردار است؟

مسمومیت های غذایی می تواند از فرد مبتلا به میکروب به سایر افراد منتقل شود. میکروب ها از طریق ذرات ریز استفراغ یا مدفوع فرد آلوده بر روی سطوح مختلف منتشر شده که می تواند با ورود به دستگاه گوارش افراد دیگر، آن ها را آلوده کند.

علائم مسمومیت غذایی

از متداول ترین علائم مسمومیت غذایی  می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• اسهال
• تهوع و استفراغ
• درد معده و کرامپ شکمی
• تب
• سردرد
• ضعف

درمان مسمومیت غذایی چگونه است؟

در بیشتر موارد مسمومیت غذایی را می توان در منزل درمان کرد. شما در هنگام مسمومیت غذایی مقداری زیادی آب از دست میدهید، بنابراین بهتر است با نوشیدن مایعات و یا استفاده از محلول ORS، آب از دست رفته را جبران کنید. در صورتی که نتوانستید از طریق نوشیدن مایعات آب از دست رفته بدنتان را جبران کنید و علائم دهیدراتاسیون برطرف نشد، بهتر است به مراکز درمانی  یا درمانگاه مراجعه کنید.

آنتی بیوتیک برای درمان مسمومیت غذایی

برای درمان بعضی از عفونت ها لازم است آنتی بیوتیک مصرف کنید. برای تشخیص نوع عفونت، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید تا داروی مناسب را برای درمان شما تجویز کند. بیشتر مواقع آنتی بیوتیک ها ضروری نیستند وخیلی کمکی به درمان نمی کنند. بعضی مواقع ممکن است باعث تشدید علائم شود. پزشکان معمولا دارو های ضد اسهال را تجویز نمی کنند زیرا ممکن است طول درمان را افزایش دهد. بنابراین بهتر است قبل از مصرف هر نوع دارو با پزشک متخصص مشورت کنید.

پیشگیری از مسمومیت غذایی

هنگامی که می خواهید غذایی را آماده کنید یا بخورید حتما باید نکات بهداشتی را قبل از مصرف، رعایت کنید . به عنوان مثال :

• فرآورده های خام را در آب تمیز و بهداشتی به خوبی بشویید.
• قبل از استفاده از آنها برای تهیه‌غذا، دست‌ها و ظروف خود را بشویید.
• تمام سطوحی که غذای شما با آن تماس می گیرد، از جمله تخته های برش، میز و بشقاب ها را بشویید و ضدعفونی کنید.
• با جدا کردن گوشت خام و تخم مرغ از محصولات تازه یا سایر مواد غذایی از آلودگی خودداری کنید. فرآورده‌های گوشتی ممکن است حامل میکروب‌هایی باشند که در صورت پختن در دمای مناسب از بین می‌روند. اگر آن میکروب‌ها به چیزی که پخته نمی‌شود منتقل شوند، ممکن است زنده بمانند و آن ماده غذایی را آلوده کنند.
• مراقب باشید که فرآورده های پروتئینی را به طور کامل در دمای مناسب بپزید تا میکروب ها از بین بروند. تکه های کامل گوشت در صورتی که از بیرون خوب پخته شده باشند می توانند از داخل هنوز خام باشند. گوشت چرخ کرده باید کاملاً پخته شود و صورتی رنگ باقی نماند. ماهی باید کاملا پخته باشد و به راحتی با چنگال پوسته پوسته شود.

غذاهای آماده را ظرف دو ساعت پس از پخت در یخچال قرار دهید یا فریز کنید تا باکتری ها رشد نکنند. اگر غذاها حاوی سس ، سس مایونز یا خامه هستند، مطمئن شوید که در حین سرو در دمای مناسب قرار دارند. غذاهای یخچالی خود را از نظر رشد میکروبی مانند کپک بررسی کنید. اگر محصولات لبنی تاریخ انقضاشان گذشته است یا بوی بدی دارند دور بریزید.

چه زمانی برای درمان مسمومیت غذایی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورتی که باردار هستین  یا در دوران شیردهی هستید، یا اگر از کودکی مراقبت می کنید که دچار مشکل است، با پزشک خود تماس بگیرید. بچه‌ها راحت‌تر از ما دچار کم‌آبی می‌شوند. اگر شما یا فرزندتان علائم غیرعادی دارید، از جمله:

• تب مداوم و بالا
• اسهال خونی یا استفراغ
• ادرار تیره یا کمبود ادرار
• تاری دید
• هذیان یا گیجی
• سرگیجه یا سبکی سر

حتما به پزشک مراجعه کنید!

رفع مسمومیت غذایی در منزل

• بگذارید معده شما آرام شود. برای چند ساعت چیزی نخورید!
• سعی کنید یک تکه یخ بردارید و آن را به آرامی بمکید با جرعه های کوچک آب بنوشید. همچنین می توانید از نوشیدنی های ورزشی بدون کافئین استفاده کنید. این کار باعث میشود آب از دست رفته بدن شما جبران شود.
• استفاده از مکمل های پروبیوتیک می تواند به کاهش علائم مسمومیت غذایی کمک کند.
• به تدریج غذاهایی که هضم راحتی دارند و کم چرب هستند مصرف کنید. مانند برنج، موز و نان تست، در صورتی که مجددا دچار حالت تهوع و استفراغ شدید از غذا خوردن دست بکشید.
• از خوردن و مصرف غذا های پرچرب، دارای کافئین، الکل و محصولات لبنی در دوران نقاهت بپرهیزید.
• حتما استراحت کنید و از انجام کار های سنگین خودداری کنید.(2)

نتیجه گیری

در صورتی که دچار مسمومیت غذایی شدید، اگر علائم شدید مسمومیت را مشاهده کردید حتما به پزشک مراجعه کنید. درغیر اینصورت، سعی کنید استراحت کنید، به توصیه‌های پزشکی درباره مسمومیت‌ها دقت کنید و از خوردن غذا های پرچرب و سنگین خودداری کنید. وعده های غذایی سبک و مصرف پروبیوتیک ها می تواند در تسریع روند بهبودی شما تاثیر بسزایی داشته باشد.