پانکراس چیست و چه عملکردی در بدن ما دارد؟

پانکراس یا لوزالمعده ارگانی در بدن است که آنزیم هایی را برای کمک به هضم و کنترل قند خون آزاد می کند. دیابت نوع 1 و نوع 2 از نتایج شایع اختلالات لوزالمعده هستند. سایر بیماری های لوزالمعده شامل پانکراتیت و سرطان پانکراس می باشد. در این مقاله قصد داریم شما را با پانکراس بیشتر آشنا کنیم.

پانکراس یا لوزالمعده چیست؟

لوزالمعده یک عضو مهم در سیستم گوارشی و اندوکرینی بدن است که در قسمت پشت محوطه شکمی قرار دارد. پانکراس دارای دو وظیفه اصلی است، تولید آنزیم‌های گوارشی برای کمک به هضم غذا در روده، و تولید هورمون‌هایی مانند انسولین و گلوکاگون برای کنترل سطح قند خون. لوزالمعده یک عضو گوارشی و یک غده است.

 غدد اندام هایی هستند که در بدن آنزیم تولید و آزاد می کنند. پانکراس دو وظیفه اصلی را انجام می دهد:

 

• عملکرد برون ریز: موادی (آنزیم ها) تولید می کند که به هضم کمک می کند.
• عملکرد غدد درون ریز: هورمون هایی را ترشح می کند که میزان قند موجود در جریان خون شما را کنترل می کنند.

سیستم اگزوکرین چیست؟

سیستم غدد برون ریز یا اگزوکرین متشکل از غده هایی می باشد که آنزیم ها را می سازند که از طریق مجراها در بدن به حرکت در می آیند. علاوه بر لوزالمعده، سیستم برون ریز شامل موارد زیر نیز می‌باشد:

• غدد اشکی
• غدد پستانی
• غشاهای مخاطی
• غده پروستات
• غدد بزاقی
• غدد چربی (غدد سباسه)
• غدد عرق

سیستم غدد درون ریز چیست؟

سیستم غدد درون ریز متشکل از غدد است که هورمون ها را در خون شما ترشح می کنند. این غدد بسیاری از اعمال بدن شما را کنترل می کنند.

علاوه بر پانکراس، سیستم غدد درون ریز شما شامل موارد زیر است:

• غدد فوق کلیوی
• هيپوتالاموس
• تخمدان ها و بیضه ها
• غده تیروئید و پاراتیروئید
• غده پینه آل
• غده هیپوفیز
• تیموس

وظیفه پانکراس چیست و چه کار می کند؟

یک غده برون ریز در طول لوزالمعده شما قرار گرفته است. این غدد آنزیم هایی تولید می کند که به تجزیه غذا (هضم) کمک می کنند. لوزالمعده آنزیم های زیر را آزاد می کند:

• لیپاز: با همکاری صفرا (مایع تولید شده توسط کبد) چربی ها را تجزیه می کند.
• آمیلاز: کربوهیدرات ها را برای تولید انرژی می شکند.
• پروتئاز: پروتئین ها را می شکند.

هنگامی که غذا وارد معده شما می شود:

 

1. لوزالمعده ، آنزیم ها را در مجاری کوچکی آزاد می کند که به مجرای اصلی پانکراس جریان می یابد.
2. مجرای اصلی لوزالمعده شما به مجرای صفراوی متصل می شود. مجرای صفراوی صفرا را از کبد به کیسه صفرا می‌برد.

صفرا از کیسه صفرا به قسمتی از روده کوچک شما به نام دوازدهه می رود. هم صفرا و هم آنزیم های لوزالمعده برای تجزیه غذا وارد دوازدهه ما می شوند.

لوزالمعده چگونه قند خون را تحت تاثیر قرار می دهد؟

غدد درون ریز در لوزالمعده شما هورمون هایی را آزاد می کنند که قند خون (گلوکز) را کنترل می کنند. این هورمونها عبارتند از:

• انسولین: سطوح قند خون را کاهش می دهد.
• گلوکاگون: سطح پایین قند خون را افزایش می دهد.

بدن ما به قند خون متعادل برای کمک به عملکرد صحیح کلیه ها، کبد و مغز نیاز دارد همچنین قلب، سیستم گردش خون و سیستم عصبی شما نیز برای عملکرد به سطوح متعادلی از انسولین و گلوکاگون نیاز دارند.

آیا یک فرد بدون پانکراس می تواند زندگی کند؟

بله، می توانید بدون لوزالمعده زندگی کنید. با این حال، برای هضم غذا باید قرص‌هایی که آنزیمی که لوزالمعده تولید می کند، مصرف کنید و برای کنترل قند خون تا آخر عمر، باید به خودتان انسولین تزریق کنید. اگرچه برداشتن لوزالمعده امری بسیار نادر است، اما در صورت ابتلا به سرطان لوزالمعده و یا آسیب جدی به پانکراس یا پانکراتیت شدید، جراحان ممکن است کل لوزالمعده شما را بردارند.

اندازه پانکراس چه قدر است؟

طول لوزالمعده حدود 15 سانتی متر است یعنی تقریباً اندازه طول کف دست شماست.

پانکراس از چه قسمت هایی تشکیل شده است؟

آناتومی پانکراس شامل موارد زیر است:

سر: قسمت وسیع‌تر لوزالمعده که در منحنی دوازدهه شما قرار دارد.

گردن: قسمت کوتاه لوزالمعده که از سر امتداد می یابد.

بدن: قسمت میانی لوزالمعده بین سر و گردن که به سمت بالا امتداد دارد.

دم: نازک ترین قسمت لوزالمعده که در نزدیکی طحال قرار دارد

چه شرایط و اختلالاتی می تواند بر پانکراس تاثیر بگذارد؟

اختلالات زیر می تواند بر لوزالمعده تاثیر بگذارد:

• دیابت نوع 1: دیابت نوع 1 زمانی اتفاق می افتد که لوزالمعده شما انسولین تولید نمی کند.
• دیابت نوع 2: دیابت نوع 2 زمانی رخ می دهد که بدن شما انسولین تولید می کند، اما از آن به درستی استفاده نمی کند.
• هایپرگلایسمی: هایپرگلایسمی زمانی اتفاق می افتد که بدن شما گلوکاگون بیش از حد تولید می کند. این امر منجر به افزایش سطح قند خون می شود.
• هایپوگلیسمی: هایپوگلیسمی زمانی رخ می دهد که بدن شما انسولین بیش از حد تولید کند وباعث پایین آمدن سطح قند خون می شود.
• پانکراتیت: پانکراتیت زمانی اتفاق می‌افتد که آنزیم‌ها قبل از رسیدن به دوازدهه در پانکراس شروع به کار کنند. ممکن است در اثر سنگ کیسه صفرا یا مصرف الکل بیش از حد ایجاد شود. پانکراتیت ممکن است موقت یا طولانی مدت (مزمن) باشد.

سرطان لوزالمعده: سلول های سرطانی در محل  پانکراس باعث سرطان پانکراس می شوند. تشخیص و درمان سرطان لوزالمعده می تواند دشوار باشد.

سرطان پانکراس چیست؟

سرطان پانکراس یک نوع سرطان است که در این غدهٔ پهن و دراز شکل می‌گیرد. این نوع سرطان به دلیل عدم داشتن علائم مشخص در مراحل ابتدایی بسیار خطرناک است و معمولاً در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شود.

علائم سرطان پانکراس چیست؟

علائم و نشانه های سرطان پانکراس شامل درد در قسمت بالای شکم و دردهای پشتی، افت وزن، تغییر در رنگ ادرار و مدفوع، تب، خستگی، افزایش سطح قند خون و تغییر در آزمایش‌های خونی مانند افزایش آنزیم‌های کبدی است.

عوامل خطر برای سرطان پانکراس شامل سن بالا، سابقه خانوادگی سرطان پانکراس، مصرف تنباکو، مصرف الکل، بیماری های مرتبط با انسولین، بیماری های مرتبط با پانکراس مانند سیروز پانکراس و تحریک‌کننده های کمربندی شکم هستند.

تشخیص سرطان پانکراس چگونه است؟

برای تشخیص سرطان پانکراس، پزشک ممکن است از ابزارهای تصویربرداری مانند سونوگرافی، CT scan و MRI استفاده کند. در صورت تشخیص سرطان پانکراس، درمان باید توسط یک تیم متخصص انجام شود و شامل جراحی، شیمی درمانی و یا رادیوتراپی می‌شود.

در کل، سرطان پانکراس یک بیماری خطرناک است و باید به موقع تشخیص و درمان شود. از آنجایی که علائم ابتدایی آن غیر واضح هستند، برای پیشگیری از بروز آن بهتر است به سبک زندگی سالم توجه کرده، از مصرف تنباکو و الکل پرهیز کرده و به طور منظم با پزشک مراجعه کرده و آزمایش‌های خونی منظم انجام دهید.

تست و آزمایش برای تشخیص سلامت پانکراس

موقعیت لوزالمعده در عمق شکم، بررسی از طریق ارزیابی فیزیکی را دشوار می کند. پزشک شما ممکن است از جراحی برای جستجوی مشکلات در لوزالمعده استفاده کند.

پزشک شما ممکن است از تست‌های عملکرد لوزالمعده از جمله موارد زیر نیز استفاده کند که شامل:

• سونوگرافی شکم یا سونوگرافی اندوسکوپیک.
• آنژیوگرافی
• آزمایش خون
• CAT (توموگرافی کامپیوتری) اسکن
• ERCP (کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی) یا MRCP (کلانژیوپانکراتوگرافی با تشدید مغناطیسی)
• تست الاستاز مدفوع
• تصویربرداری با تشدید مغناطیسی (MRI)
• تست عملکرد لوزالمعده سکرتین

بیماری های پانکراس چگونه درمان می شود؟

پزشکان، بسته به شرایط لوزالمعده، پانکراس را به روش های مختلف درمان می کنند:

• دیابت: جایگزینی و جبران انسولین
• سرطان لوزالمعده: شیمی درمانی، پرتودرمانی و جراحی
• پانکراتیت: تغییرات رژیم غذایی، داروها و گاهی جراحی

برخی از افراد ممکن است نیاز به پیوند پانکراس یا پانکراتکتومی (حذف بخشی یا تمام پانکراس با جراحی) داشته باشند. هرچند نادر اما در افراد ممکن است جزایر سلول های لانگرهانس (سلول های لوزالمعده که انسولین و گلوکاگون تولید می کنند) را به کبد پیوند بزنند تا عملکرد انسولین را حفظ کنند.

چگونه مراقب سلامت لوزالمعده خود باشیم؟

شما می توانید با موارد زیر به کاهش خطر ابتلا به بیماری های لوزالمعده کمک کنید:

• حفظ وزن مناسب: ورزش منظم و پرهیز از افزایش وزن می تواند به پیشگیری از دیابت نوع 2 و سنگ کیسه صفرا که می تواند باعث پانکراتیت شود کمک کند.
• مصرف غذای کم چرب: مصرف زیاد چربی می‌تواند منجر به سنگ‌های صفراوی شود که می‌تواند باعث پانکراتیت شود. اضافه وزن نیز یکی از عوامل خطر سرطان لوزالمعده است.
• اجتناب از مصرف الکل: نوشیدن الکل می تواند خطر پانکراتیت و سرطان لوزالمعده را افزایش دهد.
• ترک دخانیات.: استفاده از تنباکو، همراه با سیگار کشیدن و فرآورده های تنباکوی بدون دود، می تواند خطر ابتلا به سرطان پانکراس و پانکراتیت مزمن را افزایش دهد.

چکاپ های منظم مراجعه به پزشک برای معاینات منظم می تواند به یافتن علائم اولیه بیماری هایی مانند سرطان لوزالمعده و پانکراتیت کمک کند.